ਪੰਜਾਬ ਹੜ੍ਹ: ਕੇਂਦਰੀ ਜਲ ਸ਼ਕਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸਾਫ-ਭਾਖੜਾ-ਪੋਂਗ ਡੈਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ 'ਚ ਕੋਈ ਖਾਮੀ ਨਹੀਂ, ਅਸਧਾਰਣ ਮੀਂਹ ਹੀ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ

ਕੇਂਦਰੀ ਜਲ ਸ਼ਕਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਆਏ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਪੋਂਗ ਅਤੇ ਭਾਖੜਾ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਡੈਮਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਾਰਨ ਹੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਆਏ, ਬਲਕਿ ਬੇਮੌਸਮੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਮੀਂਹ ਇਸਦਾ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਡੈਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਸਧਾਰਨ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਪਏ ਬੇਹੱਦ ਤੇਜ਼ ਮੀਂਹ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ।

ਜਲ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜ ਭੂਸ਼ਣ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ 2025 ਵਿੱਚ ਪੋਂਗ ਡੈਮ ਵਿੱਚ 3,49,522 ਕਿਊਸਿਕ ਅਤੇ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਵਿੱਚ 1,90,603 ਕਿਊਸਿਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ—ਜੋ ਆਮ ਤੋਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਡੈਮਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਨਿਯਮ ਵਕਰ ਅਤੇ ਡੈਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਾਨਸੂਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋਵੇਂ ਵੱਡੇ ਡੈਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦਾ ਬਫਰ ਸਟੋਰੇਜ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਿਕਾਸੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 24 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਤ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਡੈਮਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਹਰਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਕੇਂਦਰੀ ਜਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਭਾਖੜਾ-ਬਿਆਸ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਬੋਰਡ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਤਕਨੀਕੀ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਅਤੇ ਨਿਕਾਸੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਡੈਮ ਸੇਫਟੀ ਐਕਟ 2021 ਅਨੁਸਾਰ ਹੁਣ ਹਰ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵਾਟਰ ਡਿਸਚਾਰਜ ਅਤੇ ਸਟੋਰੇਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਡੇਟਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਰਾਜ ਸਭਾ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਮੈਂਬਰ ਮਿਲ ਕਰ ਡੈਮਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਬਾਰੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਸਤ 2025 ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਮੈਦਾਨੀ ਜ਼ੋਨਿੰਗ ਲਈ ਤਕਨੀਕੀ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੜ੍ਹ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।